Kontrast
Czcionka:
Szczegółowa informacja o publikacji oznaczonej indntyfikatorem ISBN
Wszystkie metadane publikacji dostępne są pod stabilnym adresem URL:
https://e-isbn.pl/IsbnWeb/record/export_onix.xml?record_id=3131285
Opisy wszystkich publikacji tego wydawcy dostępne są pod stabilnym adresem URL:
https://e-isbn.pl/IsbnWeb/record/export_publisher_onix.xml?publisherId=20107
Opis fizyczny
Skład produktu
publikacja
Forma
forma podstawowa
publikacja elektroniczna on-line
Forma produktu
Publikacja elektroniczna online - szczegóły nieokreślone
Zawartość
zawartość podstawowa
Tekst (do odczytu wzrokowego)
Korzystanie z publikacji
nieograniczone
Zabezpieczenia
Cyfrowy znak wodny
Opis bibliograficzny
Tytuł
Straszny Dwór
Twórca
autor
Kowalski, Jacek M. (historyk).
ISNI 0000000071800276
Wydanie
typ wydania
Wydanie
numer wydania
1
miejsce wydania
Warszawa
Język
język publikacji
polski
Wydawca
imprint
Państwowy Instytut Wydawniczy
pełna nazwa wydawcy
PAŃSTWOWY INSTYTUT WYDAWNICZY
adres siedziby
ul. Foksal 17 -/-
00-372 Warszawa
00-372 Warszawa
adres www
numer telefonu
Data
data wydania
2019-02-13
data upublicznienia metadanych
2019-01-10
Opis marketingowy
Spis treści
❁
WSTĘP 13
❁❁
CZĘŚĆ I BIOGRAFIA TWÓRCY I DZIEŁA 18
❁❁
CZŁOWIEK 21
„Kompozytor nieistniejącego kraju” 21
Wielkie Księstwo, kraj osobny 22
Kto był kim na „ziemiach zabranych”? 22
Pan Sędzia Moniuszko 23
Vive l’empereur! 27
Łaskawy Aleksander i Królestwo Polskie 28
Jedynak pana Czesława 28
Moniuszkowie w stolicy Królestwa 31
Muzyk z wyboru 33
Wilnianin z wyboru 33
Petersburg po raz pierwszy i pierwszy „Śpiewnik domowy” 34
„Halka” wileńska, 1848 36
Prowincjusz programowy 37
Petersburg po raz drugi: „Milda” 38
❁❁
MIEJSCE: WARSZAWA, TEATR WIELKI 41
Jeden taki Teatr 41
Gmach Corazziego 41
Budowa teatru 41
Kolumnady, sklepy i cukiernie 42
Scena i dekoracje 42
Sytuacja 47
Ludzie 47
Warunki i efekty 49
Repertuar 50
Cenzura 51
Przyjaciele i znajomi w powstaniu 88
„Proszę panów do lasu” – z gwintówką 88
Teatr a żałoba narodowa 92
Ku premierze 92
1864 92
Koniec walki 92
Schyłek polskiego dworu 93
Uderzenie w Teatr Wielki 93
Cenzura „Strasznego Dworu” 96
1865 96
Popowstańcze „Widma” 96
Kolejne ciosy w Teatr 96
Ostatni taki obóz 97
Cenzura po raz drugi 97
Obsada i drukowane libretto 101
„Straszny Dwór” nie tak „straszny”? 102
❁❁
PRAPREMIERA 28 IX 1865 105
Wejście na afisz 105
Pierwsze echa
„Zastosować się do modyfikacji”, czyli kunszt aktorski i cenzura po raz trzeci 106
Zdjęcie z afisza 110
Kres żywota 110
„Straszny Dwór” po Moniuszce 111
❁❁
„PISANIE LIBRETTÓW, PRACA NIEWDZIĘCZNA”,
czyli kompozytor a librecista 117
Napisz mi libretto
Moniuszko zadaje i sam pisze 118
Współpraca z Chęcińskim 119
Jak powstawało libretto „Strasznego Dworu” 119
„Matko moja miła” w przemianach 120
„Ząb | głąb | rąb | kłąb” 122
Skracanie zażycia tabaki 122
Skracanie Cześnikowej 123
Moniuszko prekursorem 124
❁❁
STRASZNEGO DWORU KOD GENETYCZNY:
„polski biedermaier” czy „romantyczny sarmatyzm”? 127
Ołówek cenzora i kłopot z sarmackością 127
Rozważny czy romantyczny? 127
Romantyzm po romantyzmie? 128
Moniuszko to nie romantyk?! 128
„Biedermeier, biedermeier!” 129
Romantyzm „biedermeierowski” po polsku 129
Biedermeier w Moniuszkowskim wydaniu 130
Sarmata biedermeierowski? 132
Nie ma (pełnej) zgody 132
„Polska muzyka” 135
Na początek: romantyczny antysarmatyzm 135
Nagły zwrot, czyli „romantyczny sarmatyzm” 136
Maciej, Miecznik, żupan, kontusz – a nie „polski biedermeier”? 137
Styl kontuszowy 138
Kontuszowość „Strasznego Dworu” 139
Aksjologia, czyli dwa słowa o świecie wartości 139
A zatem… 140
❁❁
TEATRALNA IKONOSFERA MONIUSZKI 143
Wybór epoki 143
Dylematy autorów czyli kontrowersja autografu 144
A zatem jednak wiek XVII? 144
Dlaczego zamieniono stulecie XVII na XVIII? 144
Wątpliwości Opieńskiego: to nie może być wiek XVII! 145
„Ogólny zarys postaci”, umowność i Damazy 146
Umowna fabuła 149
Przestrzeń sarmacka? 149
Kostiumu sarmackiego widzenie 150
Kostiumy „Strasznego Dworu”: prapremiera 154
Kostiumy „Strasznego Dworu” po Moniuszce 158
Kontusze a rok 1918 159
❁❁
CZĘŚĆ II KURTYNA IDZIE W GÓRĘ, CZYLI OPISANIE
„STRASZNEGO DWORU” KROK PO KROKU 162
❁❁
CO I JAK DRUKUJEMY 165
Autograf poety 166
Partytura znaleziona na poczcie 166
Pierwodruk ocenzurowany 167
Edycja niniejsza 167
❁❁
DRAMATIS PERSONAE [1 recto – 1 verso] 171
❁❁
INTRADA 176
❁❁
PROLOG WOJOWNICZY [2 recto – 3 verso] 179
Podejrzane okoliczności 188
Doskonałość 188
Toasty, miecz i pług 188
Podejrzane „złe” 189
Śluby à rebours 189
Aura niekomediowa 190
❁❁
W MODRZEWIOWYM DWORKU [4 recto] 193
W patriarchalnej atmosferze 198
Wioskowy pejzaż 198
Przestrzeń dworu w teatralnym skrócie 199
❁
POWITANIE [5 recto – 5 verso] 201
Cisza wiejskiej perspektywy 206
Genialny tercet 206
Skarb drewnianego dworu 207
Brewiarzowy hymn o praojcowskich ścianach 209
Cienistej lipy konary 209
Otchłań dworkowych skojarzeń 209
Rzecz czarnoleska 210
Mickiewicz 210
Potomstwo wieszcza 211
Chłopiec z głową pochyloną 212
Wieczory pod lipą, czyli rzeczywistość Anno Domini 1918 213
❁❁
UPRAWIAĆ CZARNEJ ZIEMI ŁAN [6 recto] 217
Kultura ludowa, kultura szlachecka 220
Sprawa chłopska 220
Moniuszko a chłopscy poddani 220
Włościanie w „Strasznym Dworze” 221
Rzeczywistość wsi a postulaty 222
Sprawa włościańska a sprawa szlachecka 222
„Klemensowczycy” i Towarzystwo Rolnicze 222
Ku nowoczesności 223
Spełnienie mitu, czyli kierownik spółdzielni rolnej na salonach 224
❁❁
STRYJENECZKA CZEŚNIKOWA [6 verso – 10 recto] 227
Charaktery i symbole muzyczne 250
Opera buffa 250
Rozrachunki Fredrowskie 250
Dwór bajeczny i dług realny 252
❁❁
PRZĄDKI [12 recto – 15 recto] 255
Delikatność i śpiew polski 270
Zabawy dziewek, zabawy panien 270
Wróżby 271
Zabobon Anno Domini 1865 271
Zabobon fin de siècle’u
271
❁❁
KARABELA I PŁUŻYCA [15 verso – 16 recto] 275
❁❁
ARIA MIECZNIKA A DYLEMATY POKOLENIA 1918 281
Aria kontuszowa 282
Kontusz kontra frak 282
„Nowe świata polskiego tworzenie”… 282
Sarmatyzm od króla Stanisława do dziś 284
Patriotyzmów odwroty i powroty: koniec wieku XIX 284
Polska kultura na arenie świata 285
Zbyt zaściankowi czy nazbyt nijacy? 288
Kompromitacja i przebudzenie patriotyzmu 288
Moniuszko uwielbiany 289
W cieniu peanów 289
„Opera narodowa” 290
Moniuszko (nie)międzynarodowy 291
Krytycy domorośli 294
Moniuszko opuszczony? 295
Za grobem zwycięstwo
296
❁❁
INTRYGA, DZIK I GOŚCINNOŚĆ [16 verso – 21 verso] 299
Fresk serdeczny 322
Drugi „Pan Tadeusz” 322
Snop światła i pas słucki
323
❁❁
ZAŻYJ TABAKI [22 recto – 25 recto] 327
Znowu opera buffa 342
Dwór kalinowski 343
Nie dwór, ale zamek zaklęty 344
Walpole, Walter Scott 345
Zamek Horeszków 345
Sala trofealna 346
Zamki nieprawe
347
❁❁
SERCE „STRASZNEGO DWORU” [25 verso – 26 recto] 349
❁❁
KLUCZ DO WSZYSTKIEGO 355
Od żartu na szczyty powagi 356
Przyjacielski sygnał 358
Niewiadome 358
„Nowość”, czyli tajniki komponowania 359
Kurant: co to jest? 362
„O matko” czy „O, ojczyzno miła”? 362
Ojczyzna – romantyczna Matka, Dziewica, Kochanka 363
Tajemnica nieoczywista, czyli Aria z kurantem anno 1918 364
Kurant – to Ogiński? 365
Kurant – to nie Ogiński? 365
No to jak z tym Ogińskim? 366
Narodowe katharsis 367
Dlaczego akurat tak 368
368
❁❁
MORFEUSZ I AMOR [26 verso – 28 recto] 371
Zakochanie i miłość 380
Romans staropolski, romans neosarmacki 380
Małżeństwo kontra romans 380
Nieświęte i święte obscena 381
Dozgonny przyjaciel 382
Czy rewolucjoniście wolno się żenić? Kochanka i żona Anno Domini 1918 382
❁
Z HAŃBIĄCYCH USŁUG ZAPŁATY [28 verso – 30 verso] 385
Trzeci wariant 396
Zdrada i „gmach wspaniały” 396
„Bo jest piekłem każdy gmach Co się wzniósł na bratnich łzach”:
zabobon i „przesąd zdrady” 399
Zabobon zracjonalizowany? 400
„Niepoprawny politycznie” zabobon narodowej zdrady? 401
Od Łubieńskiego do Ostoja-Zagórskiego 401
❁❁
POLSKICH NIEWIAST NIE ZNACIE WCALE [32 recto – 34 verso] 405
MATKA POLKA I EMANCYPANTKI 419
Od arii płomiennej do zgaszonej 420
Koloraturowy zbytek 420
Z polskiego na nasze i troista kompozycja 421
„Do matki Polki” 421
Matka Machabeuszy i Jankesów 422
Matka Wielkopolanka 423
„Któraż to, która | Tej ziemi córa” 423
„Żona żołnierza | Ofiar nie zmierza” 424
„Znakiem go krzyża | Do chwały zbliża” 424
„Tu narzeczona | Trwogę pokona” 424
„Matka przeklina | Trwożnego syna” 425
„Zgon zniesie krwawy | Lżej od niesławy!” 425
Matki Niepodległości 425
Problem feministyczny 426
Ola Szczerbińska i równouprawnienie Anno Domini 1918 426
Zasługa patriotyzmu, nie feminizmu 427
❁❁
RŻNIJCIE NAM OD UCHA [35 recto – 41 verso] 429
❁❁
FINAŁ OPERY 461
Wyjaśnienie zagadki 462
Jak się (właściwie) kończy „Straszny Dwór”? 462
Kulig 462
Czy znasz weneckie zapusty? 463
La grande danse brillante… 464
…czyli Mazur i pochwała Muzyki 465
…oraz idiom polski… 466
Mazur 1918 467
…i Moniuszko niczym ten mazur, niestety 467
❁❁
ZAKOŃCZENIE 471
❁❁
NOTA WYDAWNICZA 475
❁❁
BIBLIOGRAFIA 479
❁❁
Spis ilustracji 487
❁❁
Indeks nazwisk 514
WSTĘP 13
❁❁
CZĘŚĆ I BIOGRAFIA TWÓRCY I DZIEŁA 18
❁❁
CZŁOWIEK 21
„Kompozytor nieistniejącego kraju” 21
Wielkie Księstwo, kraj osobny 22
Kto był kim na „ziemiach zabranych”? 22
Pan Sędzia Moniuszko 23
Vive l’empereur! 27
Łaskawy Aleksander i Królestwo Polskie 28
Jedynak pana Czesława 28
Moniuszkowie w stolicy Królestwa 31
Muzyk z wyboru 33
Wilnianin z wyboru 33
Petersburg po raz pierwszy i pierwszy „Śpiewnik domowy” 34
„Halka” wileńska, 1848 36
Prowincjusz programowy 37
Petersburg po raz drugi: „Milda” 38
❁❁
MIEJSCE: WARSZAWA, TEATR WIELKI 41
Jeden taki Teatr 41
Gmach Corazziego 41
Budowa teatru 41
Kolumnady, sklepy i cukiernie 42
Scena i dekoracje 42
Sytuacja 47
Ludzie 47
Warunki i efekty 49
Repertuar 50
Cenzura 51
Przyjaciele i znajomi w powstaniu 88
„Proszę panów do lasu” – z gwintówką 88
Teatr a żałoba narodowa 92
Ku premierze 92
1864 92
Koniec walki 92
Schyłek polskiego dworu 93
Uderzenie w Teatr Wielki 93
Cenzura „Strasznego Dworu” 96
1865 96
Popowstańcze „Widma” 96
Kolejne ciosy w Teatr 96
Ostatni taki obóz 97
Cenzura po raz drugi 97
Obsada i drukowane libretto 101
„Straszny Dwór” nie tak „straszny”? 102
❁❁
PRAPREMIERA 28 IX 1865 105
Wejście na afisz 105
Pierwsze echa
„Zastosować się do modyfikacji”, czyli kunszt aktorski i cenzura po raz trzeci 106
Zdjęcie z afisza 110
Kres żywota 110
„Straszny Dwór” po Moniuszce 111
❁❁
„PISANIE LIBRETTÓW, PRACA NIEWDZIĘCZNA”,
czyli kompozytor a librecista 117
Napisz mi libretto
Moniuszko zadaje i sam pisze 118
Współpraca z Chęcińskim 119
Jak powstawało libretto „Strasznego Dworu” 119
„Matko moja miła” w przemianach 120
„Ząb | głąb | rąb | kłąb” 122
Skracanie zażycia tabaki 122
Skracanie Cześnikowej 123
Moniuszko prekursorem 124
❁❁
STRASZNEGO DWORU KOD GENETYCZNY:
„polski biedermaier” czy „romantyczny sarmatyzm”? 127
Ołówek cenzora i kłopot z sarmackością 127
Rozważny czy romantyczny? 127
Romantyzm po romantyzmie? 128
Moniuszko to nie romantyk?! 128
„Biedermeier, biedermeier!” 129
Romantyzm „biedermeierowski” po polsku 129
Biedermeier w Moniuszkowskim wydaniu 130
Sarmata biedermeierowski? 132
Nie ma (pełnej) zgody 132
„Polska muzyka” 135
Na początek: romantyczny antysarmatyzm 135
Nagły zwrot, czyli „romantyczny sarmatyzm” 136
Maciej, Miecznik, żupan, kontusz – a nie „polski biedermeier”? 137
Styl kontuszowy 138
Kontuszowość „Strasznego Dworu” 139
Aksjologia, czyli dwa słowa o świecie wartości 139
A zatem… 140
❁❁
TEATRALNA IKONOSFERA MONIUSZKI 143
Wybór epoki 143
Dylematy autorów czyli kontrowersja autografu 144
A zatem jednak wiek XVII? 144
Dlaczego zamieniono stulecie XVII na XVIII? 144
Wątpliwości Opieńskiego: to nie może być wiek XVII! 145
„Ogólny zarys postaci”, umowność i Damazy 146
Umowna fabuła 149
Przestrzeń sarmacka? 149
Kostiumu sarmackiego widzenie 150
Kostiumy „Strasznego Dworu”: prapremiera 154
Kostiumy „Strasznego Dworu” po Moniuszce 158
Kontusze a rok 1918 159
❁❁
CZĘŚĆ II KURTYNA IDZIE W GÓRĘ, CZYLI OPISANIE
„STRASZNEGO DWORU” KROK PO KROKU 162
❁❁
CO I JAK DRUKUJEMY 165
Autograf poety 166
Partytura znaleziona na poczcie 166
Pierwodruk ocenzurowany 167
Edycja niniejsza 167
❁❁
DRAMATIS PERSONAE [1 recto – 1 verso] 171
❁❁
INTRADA 176
❁❁
PROLOG WOJOWNICZY [2 recto – 3 verso] 179
Podejrzane okoliczności 188
Doskonałość 188
Toasty, miecz i pług 188
Podejrzane „złe” 189
Śluby à rebours 189
Aura niekomediowa 190
❁❁
W MODRZEWIOWYM DWORKU [4 recto] 193
W patriarchalnej atmosferze 198
Wioskowy pejzaż 198
Przestrzeń dworu w teatralnym skrócie 199
❁
POWITANIE [5 recto – 5 verso] 201
Cisza wiejskiej perspektywy 206
Genialny tercet 206
Skarb drewnianego dworu 207
Brewiarzowy hymn o praojcowskich ścianach 209
Cienistej lipy konary 209
Otchłań dworkowych skojarzeń 209
Rzecz czarnoleska 210
Mickiewicz 210
Potomstwo wieszcza 211
Chłopiec z głową pochyloną 212
Wieczory pod lipą, czyli rzeczywistość Anno Domini 1918 213
❁❁
UPRAWIAĆ CZARNEJ ZIEMI ŁAN [6 recto] 217
Kultura ludowa, kultura szlachecka 220
Sprawa chłopska 220
Moniuszko a chłopscy poddani 220
Włościanie w „Strasznym Dworze” 221
Rzeczywistość wsi a postulaty 222
Sprawa włościańska a sprawa szlachecka 222
„Klemensowczycy” i Towarzystwo Rolnicze 222
Ku nowoczesności 223
Spełnienie mitu, czyli kierownik spółdzielni rolnej na salonach 224
❁❁
STRYJENECZKA CZEŚNIKOWA [6 verso – 10 recto] 227
Charaktery i symbole muzyczne 250
Opera buffa 250
Rozrachunki Fredrowskie 250
Dwór bajeczny i dług realny 252
❁❁
PRZĄDKI [12 recto – 15 recto] 255
Delikatność i śpiew polski 270
Zabawy dziewek, zabawy panien 270
Wróżby 271
Zabobon Anno Domini 1865 271
Zabobon fin de siècle’u
271
❁❁
KARABELA I PŁUŻYCA [15 verso – 16 recto] 275
❁❁
ARIA MIECZNIKA A DYLEMATY POKOLENIA 1918 281
Aria kontuszowa 282
Kontusz kontra frak 282
„Nowe świata polskiego tworzenie”… 282
Sarmatyzm od króla Stanisława do dziś 284
Patriotyzmów odwroty i powroty: koniec wieku XIX 284
Polska kultura na arenie świata 285
Zbyt zaściankowi czy nazbyt nijacy? 288
Kompromitacja i przebudzenie patriotyzmu 288
Moniuszko uwielbiany 289
W cieniu peanów 289
„Opera narodowa” 290
Moniuszko (nie)międzynarodowy 291
Krytycy domorośli 294
Moniuszko opuszczony? 295
Za grobem zwycięstwo
296
❁❁
INTRYGA, DZIK I GOŚCINNOŚĆ [16 verso – 21 verso] 299
Fresk serdeczny 322
Drugi „Pan Tadeusz” 322
Snop światła i pas słucki
323
❁❁
ZAŻYJ TABAKI [22 recto – 25 recto] 327
Znowu opera buffa 342
Dwór kalinowski 343
Nie dwór, ale zamek zaklęty 344
Walpole, Walter Scott 345
Zamek Horeszków 345
Sala trofealna 346
Zamki nieprawe
347
❁❁
SERCE „STRASZNEGO DWORU” [25 verso – 26 recto] 349
❁❁
KLUCZ DO WSZYSTKIEGO 355
Od żartu na szczyty powagi 356
Przyjacielski sygnał 358
Niewiadome 358
„Nowość”, czyli tajniki komponowania 359
Kurant: co to jest? 362
„O matko” czy „O, ojczyzno miła”? 362
Ojczyzna – romantyczna Matka, Dziewica, Kochanka 363
Tajemnica nieoczywista, czyli Aria z kurantem anno 1918 364
Kurant – to Ogiński? 365
Kurant – to nie Ogiński? 365
No to jak z tym Ogińskim? 366
Narodowe katharsis 367
Dlaczego akurat tak 368
368
❁❁
MORFEUSZ I AMOR [26 verso – 28 recto] 371
Zakochanie i miłość 380
Romans staropolski, romans neosarmacki 380
Małżeństwo kontra romans 380
Nieświęte i święte obscena 381
Dozgonny przyjaciel 382
Czy rewolucjoniście wolno się żenić? Kochanka i żona Anno Domini 1918 382
❁
Z HAŃBIĄCYCH USŁUG ZAPŁATY [28 verso – 30 verso] 385
Trzeci wariant 396
Zdrada i „gmach wspaniały” 396
„Bo jest piekłem każdy gmach Co się wzniósł na bratnich łzach”:
zabobon i „przesąd zdrady” 399
Zabobon zracjonalizowany? 400
„Niepoprawny politycznie” zabobon narodowej zdrady? 401
Od Łubieńskiego do Ostoja-Zagórskiego 401
❁❁
POLSKICH NIEWIAST NIE ZNACIE WCALE [32 recto – 34 verso] 405
MATKA POLKA I EMANCYPANTKI 419
Od arii płomiennej do zgaszonej 420
Koloraturowy zbytek 420
Z polskiego na nasze i troista kompozycja 421
„Do matki Polki” 421
Matka Machabeuszy i Jankesów 422
Matka Wielkopolanka 423
„Któraż to, która | Tej ziemi córa” 423
„Żona żołnierza | Ofiar nie zmierza” 424
„Znakiem go krzyża | Do chwały zbliża” 424
„Tu narzeczona | Trwogę pokona” 424
„Matka przeklina | Trwożnego syna” 425
„Zgon zniesie krwawy | Lżej od niesławy!” 425
Matki Niepodległości 425
Problem feministyczny 426
Ola Szczerbińska i równouprawnienie Anno Domini 1918 426
Zasługa patriotyzmu, nie feminizmu 427
❁❁
RŻNIJCIE NAM OD UCHA [35 recto – 41 verso] 429
❁❁
FINAŁ OPERY 461
Wyjaśnienie zagadki 462
Jak się (właściwie) kończy „Straszny Dwór”? 462
Kulig 462
Czy znasz weneckie zapusty? 463
La grande danse brillante… 464
…czyli Mazur i pochwała Muzyki 465
…oraz idiom polski… 466
Mazur 1918 467
…i Moniuszko niczym ten mazur, niestety 467
❁❁
ZAKOŃCZENIE 471
❁❁
NOTA WYDAWNICZA 475
❁❁
BIBLIOGRAFIA 479
❁❁
Spis ilustracji 487
❁❁
Indeks nazwisk 514
Dystrybutor/Dystrybutorzy
Virtualo
Dostępna u dystrybutora
Tak
Status/dostępność
Status wydawniczy
Zapowiedź wydawnicza
Dostępność w handlu
Publikacja czasowo niedostępna
Cena
brak ceny
skontaktuj się z dostawcą